Apendice:Come voltà in Noeuva Ortografia Lombarda el dialet milanes scrivud con l'ortografia milanesa
Questa pagina del Wikizzionari chì l'è scrivuda in lombard, con la Noeuva Ortografia Lombarda |
1. Fàgh i cambiament ai parolle inscì come descrivud in de la tabella chì de sota[modifega]
modifiche fondade sora la gramatica | modifiche fondade sora la pronuncia in dialet milanes | acent in mez a la parola de toeu via | modifiche fondade sora la pronuncia in di alter dialet |
Letera in ortografia milanesa |
Pronuncia IPA | Trasformazzion in Noeuva Ortografia Lombarda |
Esempi | |
---|---|---|---|---|
A a | [a] | l'è istèss | gatt → gat | [ɡat] |
aa | [ɒː] [aː] (participi passad e 'na quai parola compagna de 'n participi passad[1]) | aa → ad | cantaa → cantad | [kãː'tɒː] |
[a] | aa → à | unitaa → unità | [yniˈta] | |
B b | [b] [p] a la fin di parolle |
l'è istess | bèll → bell
piomb → piomb |
[bɛl] [pjũːp] |
bb | [b] [p] a la fin di parolle |
bb → b | goeubb → goeub | [ɡøp] |
C c | [tʃ] denanz a i,e [k] denanz ai alter letere |
l'è istess | cèss →cess
cavagn → cavagn |
[tʃɛs] [kaˈvaɲ] |
∅ denanz a q | c → (toeula via) | acqua → aqua | [akwa] | |
cc | [tʃ] denanz a i,e [k] denanz ai alter letere (anca a "h" a la fin de la parolla) |
cc → c | caccia → cacia
vacca → vaca gnucch →gnuch |
[ˈkatʃa] [ˈvaka] [ɲyk] |
[tʃ] | di volte, de rar, la resta dopia in mez a la parolla per question de derivazzion | lacc → laccera (derivad de "lacc") |
[la'tʃera] | |
[tʃ] in fin de parolla | l'è istess | mucc → mucc | [mutʃ] | |
D d | [d] [t] a la fin di parolle |
l'è istess | daner → daner | [daneː] |
dd | [d] | dd → d | reddit → redit | [ˈredit] |
E e | [e] | l'è istess | reddit → redit | [ˈredit] |
E è | [ɛ] | è → e | cèss → cess | [tʃɛs] |
[ɛ] (a la fin de la parolla) | l'è istess | perchè → perchè | [pərˈkɛ] | |
ee | [eː] | l'è istess | adree → adree | [aˈdreː] |
[eː] (nom con feminil in [era] o comunque per i parolle che in lombard oriental finissen con r) | e → er | prestinee → prestiner mestee → mester |
[prestineː]
[mesteː] | |
F f | [f] | l'è istess | facil → facil | [ˈfatʃil] |
ff | [f] | ff → f | difficil → dificil | [diˈfitʃil] |
G g | [ɡ] denanz a "a", "o", "u", "oeu" [ɡ] denanz a qualsessia consonant via che "l" e "n" (varda de sota) |
l'è istess | gatt → gat | [ɡat] |
[dʒ] denanz a "i", "e" | -l'è istess, quand che i esisten minga in
di dialet indove chea se pronuncia [z] o [ʒ] -despoeu de s ► varda de sota |
giustizia → giustizzia | [dʒyˈstisja] | |
g → sg
(quand che i esisten di dialet lombard indove che's pronuncia [z] o [ʒ] - despess el capita denanz a "io", "iu", "ia", "ieou" con la "i" minga acentada) |
giornada→ sgiornada | [dʒurˈnɒda]] | ||
[ːʒ] deperlee in fin de parolla | g → sg | leg → lesg | ||
gg | [dʒ] in mez a la parolla (con ecezzion, varda de sota) | gg → g | reggia → regia | [ˈredʒa] |
[dʒ] a la fin de parolla | l'è istess | vègg → vegg | [vɛdʒ] | |
[dʒ] domà quand che in d'on quai dialet a se dis [ʒ] | gg → sg | legg → lesg | [ledʒ] | |
[dʒ] in mezz a la parolla (in parolle derivade) | di volte, de rar, la resta dopia, per di reson de derivazzion | veggia → veggia (derivad de "vegg") |
[vɛdʒa] | |
gn | [ɲ] | l'è istess | campagna → campagna | [/kamˈpaɲa/] |
gl | [ʎ] | gl → j | famiglia → famija | [faˈmiʎa] |
H h | ∅ | l'è istess | politegh → politegh | |
i | [i] minga acentada prima de vocal [ĩ]: denanz a "m","n" |
l'è istess | via → via
poresin → poresin |
[ˈvia] [pureˈsĩː] |
[j] intervocalica | i → j | moià → mojà | [muˈja] | |
[j] o [i] tra consonant e vocal | l'è istess | pioeuva → pioeuva | [ˈpjøva] | |
ï | [i] | ï → ih | scïa → scihà | [ʃiˈa] |
ii | [iː] (participi passad) | ii → id | dormii → dormid | [durˈmiː] |
[iː] | l'è istess | avii → avii | [aˈviː] | |
J j | [j] | l'è istess | tajà → tajà | [ta'ja] |
[i] | j → j/i[2] | |||
k | [k] | l'è istess | ||
L l | [l] foeura che despoeu de [g] (varda de sora) | l'è istess | lavell → lavell | [laˈvɛl] |
ll | [l] | ll → l | allegher → alegher | [aˈleɡər] |
[ll] [l] (a la fin de la parola con vocal corta acentada prima) |
l'è istess | balla → balla
basell → basell |
[ˈballa] [baˈzɛl] | |
L l | [l] foeura che despoeu de [g] (varda de sora) | l'è istess | albumm → album | [alˈbym] |
M m | [m] nasal denanz a ona vocal che l'è ligada a lee o a la fin de la parolla |
l'è istess | bru'mista → bru'mista | [bryˈmista] |
mm | [m] | mm → m | albumm → album | [alˈbym] |
N n | [n] nasal denanz a ona vocal che l'è ligada a lee o a la fin de la parolla |
l'è istess | campanin → campanin | [kãːpaˈnĩː] |
nn | [n] | nn → n | ||
[n] | dì volte, de rar, la resta dopia in mez a la parolla per question de derivazzion | anniversari → anniversari (derivad de "ann") |
[aniver'sa:ri] | |
[nn], [n] (vocal prima curta in fin de parolla) | l'è istess | ann → ann | [an] | |
O o | [u] [ũ] denanz a m, n |
l'è istess | dotor → dotor | [duˈtuːr] |
Ò ò | [ɔ] | ò → o | còtt → cot | [kɔt] |
[ɔ] (a la fin de la parolla) | l'è istess | cadò → cadò | [kaˈdɔ] | |
Oeu oeu | [ø] [ø] |
l'è istess | incoeu → incoeu | [ĩːkø] |
Oo oo | [uː] | l'è istess | saroo → saroo | |
Ô ô | [u] | ô → or / ol a segonda de la pronuncia in di alter dialet | resgiô → resgior | [reˈʒu] |
P p | [p] | l'è istess | paja → paja | [ˈpaja] |
pp | [p] | p → pp | tropp → trop | [trɔp] |
Qu qu | [kw] | l'è istess | quèll →quell | [kwɛl] |
R r | [r] | l'è istess | resta → resta | [resˈta] |
[r] | r → l (a l'ultima sillaba, quand che in d'on quai dialet, sopratut oriental è "l") | vorè → volé | [vu'rɛ] | |
rr | [ːr] | l'è istess | guerra → guerra | [ˈɡwɛːra] |
[r] | l'è istess | carr → carr | [kar] | |
s | [s] (foeura che denanz a "ci" o "gi" ► varda de sota) | l'è istess | sol → sol | [suːl] |
[z] in mezz a la parolla o a la fin de la parolla se l'è minga dopia
(foeura che denanz a "ci" o "gi" ► varda de sota) |
l'è istess | auturizà → autorizà | [awturiˈza]; | |
ss | [s] | l'è istess | assee → assee | [aˈseː] |
Sc sc | [ʃ] denanz a "i" o "e" o a la fin de la parolla [sk] in di alter casi |
l'è istess | rosc → rosc | [rɔʃ] |
S'c s'c | [stʃ] | l'è istess | s'ciopp → s'ciop | [stʃɔp] |
Sg sg | [ʒ] | l'è istess | resgiô → resgió | [reˈʒu] |
s'g | [sdʒ] | l'è istess | s'giafada → s'giafada | [sdʒaˈfɒːda] |
T t | [t] | l'è istess | terra → terra | [ˈtɛːra] |
tt | [t] | tt → t | gatt → gat | [ɡat] |
U u | [y] [ỹ] denanz a m, n [w] in di ditongh |
l'è istess | cuna cuna cunt → cunt autorizzazion → autorizazzion |
['kyna]
[kỹːt] [awturiˌzaˈsjũː] |
uu | [yː] (participi passad) | uu → ud | veduu → vedud | [veˈdyː] |
[yː] | l'è istess | cuu → cul (varda anca la regolla "I" chì de sota per 'sta parolla chì) |
[kyː] | |
V v | [v] [f] a la fin di parolle ∅ infra "o" e "a" o infra "a" e "o" o infra "u" e "i" |
l'è istess | vin → vin lavorà → lavorà |
[vĩː]
[lauˈra] |
w | [w] | l'è istess | wikizzionari → wikizzionari | |
[v] | l'è istess | wikizzionari → wikizzionari | ||
x | [ks] | l'è istess | boxoeur → boxoeur | [bɔksøːr] |
y | [i] [j] |
l'è istess | ||
Z z | [s] | z → zz | autorizzazion → autorizazzion | [awturiˌzaˈsjũː] |
zz | [s] | l'è istess | vizzi → vizzi | [ˈvisi] |
[z] | zz → z | autorizzazion → autorizazzion | [awturiˌzaˈsjũː] |
- ↑ per esempi ducaa → ducad; praaa → prad
- ↑ La j drovada per a la fin di nom al plural la de norma la gh'ha de vesser trasformada in d'ona "i" con la Noeuva Ortografia Lombarda siben che la ghe sia nan'mò ona decision unica a proposit de quest doncà a gh'è on quaivun che 'l dopera la "j" anca in Noeuva Ortografia Lombarda
2. Ona quai altra roba de sgiontà[modifega]
►A. Sgionta e a la fin di plural feminil di nom e di agetiv che al singolar finissen con "a"
- Esempi:
- In ortografia milanesa: Singolar: "cagna" → plural: "cagn"
- In Noeuva Ortografia Lombarda: Singolar: "cagna" → plural: "cagne" (varda anca Appendix:Plural di nom in lombard)
- Esempi:
►B. Sgionta er ai verb de la terza coniugazzion a l'infinid
►C. Sgionta "h" denanz a tute i vos del verb havé (avè in ortografia milanesa)
►D. Met nò l'"h" denanz ai vos del verb vesser (vèss in ortografia milanesa)
►E. Met denter "v" intravocalica infra "o" e "a" o infra "a" e "o" o infra "u" e "i", quand che la gh'è in quaivun di alter dialet lombard ( la pusse part di volte l'è asse a vedè se l'istessa prola la gh'hà denter la v in la lengua italiana
- Esempi:
- in ortografia milanesa: "Gioann"
- In Noeuva Ortografia Lombarda: Giovann (italian: Giovanni)
- Esempi:
►F. Sgionta "l" in fond ai nom al singolar che finissen con "oeu"
- Esempi:
- In ortografia milanesa: "fieou"
- In Noeuva Ortografia Lombarda: "fioeul"
- Esempi:
►G. Sgionta "i" in fond ai nom al plural che finissen con "oeu"
- Esempi:
- In ortografia milanesa: "fieou"
- In Noeuva Ortografia Lombarda: "fioeui"
- Esempi:
►H. Lassa scrivud l'acent in di verb a l'infinid in forma riflessiva
- Esempi:
- In ortografia milanesa: "vardà" → forma riflessiva "vardass"
- In Noeuva Ortografia Lombarda: "vardà" → forma riflessiva "vardàss"
- Esempi:
►I. per ona quai parolla con terminazzion in vocal longa, per di reson de etimologia la va sgiontada ona consonant final diferenta dai cas indicad in la tabella chì de sora, ona regolla precisa la gh'è nò, però a inn di cas sossenn rar.
- Esempio:
- In ortografia milanesa: "boeu", "cuu"
- In Noeuva Ortografia Lombarda: "boeuv", "cul"
- Esempio:
►L. In quant ai preposizzion articolade con "in": se te doperet l'ortografia milanes pussee antiga te gh'èè de trasformà ind el, ind i in in del in di.